Vieiros

Comeza o día
Abro os ollos ás seis da mañá. Aínda a luz do día é moi tenue. Durmín ben, neste luxo de ter un cuarto para min mesma que sei ben o que custa en tantos lugares falando xa só nun sentido literal. Saio fóra á latrina, que tamén fai de ducha, onde me agarda o chorro de auga fría. Un bo almorzo de injera e un te con especias (malia a todos os meus anos de traballo na India é só en Etiopía que son capaz de tragar o té) póñenme a punto para un día que se presenta relativamente relaxado.

Autoridades
Na oficina de OPRIFS (a organización para a prevención, rehabilitación e integración das nenas da rúa) a mañá comeza co boureo das nenas que xogan no patio. Despois da breve visita de onte, hoxe podo fixarme con curiosidade no taboleiro que teñen á entrada e onde hai unha foto, nin máis nin menos que de Angela Merkel! Cando entro no despacho de Zinash, a directora, á fin nos saudamos afectuosamente, achegando os ombreiros e as fazulas, neses xestos que tanto aprecio. Ela explícame a foto: a chanceleira escolleu o seu refuxio de todos os proxectos que a Axencia Alemá de Cooperación ao Desenvolvemento financia en Addis porque quería ver as nenas. Entre risos coméntolle que están feitas unhas estrelas.

O que ten menos graza é este afán das autoridades por saír nas fotos, a ser posible con nenas e nenos porque son menos incómodos. As persoas adultas poden preguntar, entender, incomodar. Facernos sentir mal coas nosas políticas esmagadoras, coa nosa tendencia á caridade. Oxalá algún día na política oficial á cooperación ao desenvolvemento (galega, española, europea, estadounidense...) haxa máis que eternos paripés de viaxes e fotos con nenas. Cumpriría máis un coñecemento real das persoas, un saber escoitar, un respecto polas organizacións e un compromiso horizontal, en todas as políticas. Iso, para ir empezando.

Sen teito
Cando comecei a preparar a viaxe tocoume buscar de novas un lugar onde ficar. A última vez quedara na casa da miña amiga Zufan, que agora está en Nairobi estudando e a quen tanto boto en falta. Ela, coa que rir ao final do día, coa que coñecer a cidade. Ela que me ensinou a andar nos “taxis” (pequenas furgonetas colectivas), a ser independente, que compartiu comigo as súas amizades, os tés cun anaco de pastel de cando en vez logo do día de traballo.

A súa ausencia deixoume tamén sen teito. E a idea de quedar nun hotel a estas alturas resultábame insoportable. Xa non só polo tema económico, que dado que son eu quen sufraga sempre os gastos das miñas viaxes (e aínda que non fose así) non está unha para levar un tren de vida tipo “persoal das nacións unidas”, senón sobre todo porque o pouco tempo que teño para estar no país quero pasalo coas persoas que viven nel, vivindo como viven, coñecendo as cousas do día a día, esas que non veñen nos libros e que conforman realmente unha proximidade cos lugares e as persoas. A miña primeira alternativa foi quedar no refuxio de OPRIFS mais ao final non foi posible. Hoxe souben por que.

Amargas realidades
Na cara de Zinash hai rabia e carraxe, mais tamén valor. Cóntame o que aconteceu nos últimos meses aínda cunha certa incredulidade. Un dos vixiantes do refuxio acosou a algunhas nenas. Nun lugar coma OPRIFS, onde se acolle a nenas que padeceron abusos sexuais, que viviron situacións terribles na rúa, todo o persoal recibe formación permanentemente sobre como tratar ás nenas, como convivir con elas. Esta formación inclúe tamén aos vixiantes, limpadoras... a todo o mundo.

A ruindade humana, porén, chega a non coñecer límites. A experiencia confirma que, en contra do adestramento das películas e outros medios, os abusos acontecen no entorno coñecido, onde quen abusa ou viola utiliza a relación previa existente (familiar, de amizade, mesmo amorosa) para facer á vítima culpable, para facernos calar. As nenas de OPRIFS non calaron. Foron a unha coidadora que non dixo nada. Ata que a psicóloga conseguiu descubrir por que cinco nenas andaban sempre xuntas e finalmente querían marchar do refuxio. Zinash tomou accións de inmediato. Falou coas nenas. Botou ao vixiante e denunciouno á policía. Botou tamén á coidadora que non informou. E ao outro vixiante. Agora só hai mulleres. O vixiante dedícase dende entón a ameazalas mais o xuízo está en camiño.

Zinash non pode evitar sentirse culpable, como as nenas, pero en realidade ningunha delas ten a culpa do acontecido. O único que a consola é saber que fará o máis que poida para que se faga xustiza. E tamén que as nenas aprenderon a importante lección de non calar, que polo menos se sentiron acollidas, non como adoita acontecer nestes casos onde aínda por riba hai que aturar acusacións, sospeitas, desprezos. Todas as sociedades toleran a insoportable realidade de que estas cousas formen parte da definición de ser muller e, no outro lado, de seren homes. Pero o que si podemos é saber que facer en tales situacións, entender que non é culpa nosa e buscar cambiar as ideas que sosteñen tales comportamentos por parte dos homes. O resto está en mans destes e polo que a min respecta como colectivo teñen abondo que demostrar.







Crónicas anteriores:

• Estar aquí é o que fai que todo pague a pena
(1)