Vieiros

A reunión do Consello Internacional de Amnistía Internacional, máximo órgano de toma de decisións da organización, celébrase cada dous anos. Este ano tocáballe á cidade de México ser a sede, e alí se desprazaron, a mediados do pasado mes de agosto, os delegados de AI de todos os países do mundo. Entre eles había unha viguesa, Yolanda Román, responsábel de Relacións Institucionais de Amnistía Internacional (AI) en Galiza.

Román leva moitos anos traballando en AI. É licenciada en Dereito pola Universidade de Deusto e traballou na Asociación da Unión Europea de Amnistía Internacional, -a oficina de AI que fai incidencia política ante as institucións da Unión Europea-; tamén foi responsábel do traballo de Relacións Institucionais na Sección española de AI, -onde se ocupaba da política exterior española, o comercio de armas e o traballo sobre empresas (Responsabilidade Social Corporativa)-.

Agora traballa como como voluntaria en Amnistía Internacional en Vigo e falou un chisco con Vieiros do cambio de rumbo que está a piques de tomar a organización á que representa, da mudanza política, social e cultural experimentada no mundo en materia de dereitos humanos e das poucas iniciativas políticas que deixan ser un bocado optimistas en relación ao cumprimento dos dereitos humanos, como a reforma que vai facer a ONU ou o Plan Galego de Dereitos Humanos, que a Xunta podería aprobar nos vindeiros meses.

Vieiros: Cales foron os temas máis destacados nesta xuntanza internacional de AI á que asistiu?
Yolanda Román: Durante a xuntanza do consello, á que acudiron por volta de 500 delegados de AI en todo o mundo, discutimos unha serie de cuestións que tiñan a ver co funcionamento interno e as prioridades estratéxicas da organización, mais tamén nos dedicamos a debater sobre os retos e as principais ameazas ás que se enfrontan os defensores dos dereitos humanos no mundo de hoxe e ratificamos a política de AI en relación aos dereitos sexuais e reprodutivos.

O que quixemos facer foi unha revisión da nosa "misión", -así lle chamamos nós-, e do noso campo de acción. AI hai tempo que se dedica tamén a viciar a non violación dos dereitos culturais, sociais e políticos das persoas. Non só traballamos nos dereitos civís, senón que a nosa organización deu un paso para defender todos os dereitos humanos. A nosa próxima campaña sobre a pobreza vai rachar cos tópicos que se teñen de AI no mundo. A xente pensa que loitamos máis contra a pena de morte, contra a tortura, a prol da liberdade de expresión, mais agora imos loitar tamén contra a pobreza que pensamos é unha outra violación dos dereitos das persoas. É un ataque directo á dignidade do ser humano. Ademais de denuncialo, imos pedir contas. Imos sinalar co dedo os principais responsábeis: gobernos, institucións internacionais, empresas...

Hai 2 escenarios claros que están afectando hoxe en día os dereitos humanos. Un é a guerra do terror na escena política internacional, liderada polos EUA; e o outro é a pobreza, que como dixen, significa en si mesma unha violación dos dereitos humanos. Isto imos denunciar.

Antes dixo que viñan de ratificar a política de AI en relación aos dereitos sexuais e reprodutivos. Refírese ao aborto? Que política segue AI en relación ao aborto?
Chegar a un acordo sobre as políticas a seguir en relación ao aborto nun movemento tan amplo como AI, con xente representando a países e culturas moi distintas non é doado. Mais o que fixemos foi poñernos de acordo no mínimo do mínimo. Escollemos o que se pode dicir mínimo común denominador entre as distintas opinións. É unha postura bastante limitada e atrévome a dicir que calquera persoa cun mínimo sentido común pode entendela.

Como organización defensora dos dereitos humanos pensamos que temos que esixir como mínimo tres cousas: primeiro, que se deroguen as leis que penalizan o aborto. O aborto non pode ser un crime.

Segundo, asegurar que toda muller que teña complicacións derivadas de un aborto mal practicado, debe ter acceso aos servizos de saúde que precise, cousa que non acontece en todos os países do mundo. É moi frecuente ver a mulleres morrer ás portas dos hospitais ao negáronse os médicos a atendelas. Mesmo os criminais abatidos pola policía, por exemplo, son atendidos nos centros hospitalarios, mais non estas mulleres.

E terceiro, débese garantir o acceso ao aborto a mulleres cuxa xestación poña en perigo as súas vidas ou cuxo embarazo sexa un risco para a súa saúde, así como as mulleres que foron agredidas sexualmente.

Ás veces non caben debates filosóficos como se o feto é un ser humano, etc, cando, por exemplo, as mulleres son violadas sistematicamente nas guerras (como pasou, por exemplo, na República Democrática do Congo). Os dereitos básicos das mulleres non son respectados neste tipo de situacións, nin a súa dignidade.

Antes falou do clima de terror liderado polos EUA. Cre que vivimos unha degradación en materia de dereitos humanos dende o 11-S?
Totalmente. AI leva repetíndoo dende o 11-S. É curioso porque en agosto de 2001 AI tiña a súa reunión internacional, e nela chegouse á conclusión de que había que cambiar a liña e traballar de cheo na defensa de todos os dereitos humanos. Xusto un mes despois tivemos que comezar a refacer as campañas contra a tortura, mesmo en países desenvolvidos onde non as aplicabamos, como os EUA ou o Reino Unido.

En materia de dereitos humanos houbo un retroceso brutal, con violacións flagrantes como Guantánamo ou os voos da CIA. Había unha serie de dereitos xa consolidados internacionalmente que nunha parte do mundo xa non se cuestionaban que comezaron a se violar sistematicamente con torturas, secuestros ou desaparicións forzosas...

Lexitimáronse estas accións de tal xeito, -capitaneadas polos EUA-, que agora réximes ditatoriais fregan as mans e matan día a día a varios monxes tibetanos, por exemplo. Estes países están defendendo métodos como a tortura, mais, con que lexitimidade? Con ningunha. Fan o que queren sen que ninguén pareza esixir responsabilidades.

Neste sentido, ven con optimismo dende AI a reforma dos estatutos da ONU en materia de dereitos humanos?
Non nos queda máis remedio. Senón, énos mellor pechar o "chiringuito" e marchar. Non somos alarmistas por selo, pero, como dixemos, dende o 11-S non é que non se avanzase en materia de dereitos humanos, é que houbo un grandísimo retroceso. Non sempre somos negativos. Cando houbo avances, nós constatámolo, mais agora a situación é preocupante. Se cadra a máis difícil dos últimos 50 anos.

A situación empeorou, como digo, pero o único destacable que houbo foi a resposta maior da sociedade civil. Naceron novos grupos de defensa dos dereitos humanos e houbo unha resposta positiva da xente, apoiando as accións que ía desenvolvendo AI. Foi e é moi positivo a forza e mailo dinamismo da sociedade civil, mesmo en países considerados aínda en vías de desenvolvemento, como algúns de América Latina, onde a xente saíu á rúa.

En canto ás políticas da ONU, hai unha oportunidade de cambio que pasaría por mudar o funcionamento do Consello de Seguridade, ampliando competencias en canto á paz e a axuda ao desenvolvemento. E debéranse cumprir os obxectivos do programa Desenvolvemento do Milenio.

Vostede tamén traballou en temas relacionados coa Responsabilidade Social Corporativa. Que pensa da situación neste eido?
En xeral, no mundo e tamén no Estado Español, este é un termo en boga. Úsase moito, mais sobre todo con fins de márketing, e non de responsabilidade social. As empresas entenden a RSC como as subvencións a proxectos solidarios, -investir cartos e obter beneficios sociais, en fundacións, ONG's, etc. Mais a RSC consiste en ter políticas de actuación social nos países subdesenvolvidos nos que as multinacionais están situadas. As empresas transnacionais esquecen isto, e abusan da súa situación de poder cos seus empregados.

O que fan é vender unha boa imaxe, anunciando que teñen colaborado en tal e en cal proxecto solidario, pero esquecen a súa responsabilidade real.

Tamén traballou en campañas de control da venda e tráfico de armas, como Armas Baixo Control. Pensa que é máis complicado traballar neste eido xa que o tráfico de armas é un grandísimo negocio?
Nesta campaña -desenvolvida por AI, Oxfam e Iansa- denunciamos o completo descontrol que existe en canto ao comercio de armas, mais sobre todo das armas convencionais, que se venden, polo legal, sen ningún tipo de trabas.

Falouse moito das armas de destrución masiva, ou das armas nucleares, mais ninguén fala das armas convencionais, que son as que realmente están a matar a xente, coas que comercian os países entre si... Se non hai control preciso é porque se trata dun grandísimo negocio e non hai vontade de que haxa ese control, sobre todo por parte dos maiores produtores, como a China, os EUA, Rusia, o Reino Unido e Alemaña.

A meta próxima de AI en Galiza é a creación do Plan Galego de Dereitos Humanos. Vai avanzando?
Nas vindeiras semanas ímoslle presentar a nosa proposta á Xunta, onde se identifican as áreas nas que o Goberno Galego pode actuar dun xeito máis eficaz, de xeito concreto, en materia de dereitos humanos. As áreas son a muller, a educación, a violencia e o racismo. Se se comprometen a darlle pulo ao plan, os sucesivos gobernos poden seguir a cumprir estes obxectivos. Se hai interese, pode saír adiante. Non hai razón para ser pesimistas.