Vieiros

como se analizan estes tres anos logo dos atentados en Nova York dende o Instituto que vostede dirixe? Vivimos nun mundo con máis conflicto?
A impresión é claramente que vivimos nun mundo máis inseguro. O goberno USA pon en práctica unha estratexia equivocada baseada en darlle o protagonismo ao militar na loita contra un inimigo que, por outra parte, é imposíbel de evitar. A obsesión por centrarse no militar condiciona a situación nestes anos.

en que sentido marcou un punto de inflexión el 11S, que temas que comezaban a entrar na axenda internacional desapareceron?
Se atendemos ao concepto de "ventanas de oportunidade", vemos como pasan a pecharse o que semellaban ser oportunidades claras para resolver determinados problemas a través doutras estratexias. Podia terse pensado nun concepto de seguridade máis amplo, fundamentado no multilateralismo, as estratexias preventivas no canto de reactivas. Isto non foi posíbel, quedando aparcados temas vitais nun escenario condicionado pola opción dos EEUU e os seus aliados polo que dá en chamarse a guerra preventiva.

poderiamos dicir que é un lastre o 11S para unha acción máis reflexiva no contexto internacional?
En si mesmo non debería ser nin positivo nin negativo. Os atentados do 11S son un feito, que amosan unha ameaza que esta aí. O problema é que a partir diso se estableza un programa e unhas estratexias equivocadas. Eu creo que no fundamental, esa estratexia que evidencian os EEUU xa a tiñan pensada, era a manobra doada que ía na liña dos seus obxectivos, do que os neoconservadores estadounidenses deron en chamar o 'Século de América'. Xa que logo, tratabase de xogar co poder militar por riba de calquera outra estratexia.

Á luz da actualidade, fálase moito de "terrorismo", de Paquistán a Rusia ou China, todos se apuntan á loita antiterrorista... non está aproveitándose, caso de Putin nas últimas semanas para excesos na actuación dos gobernos?
Claramente. Nese escenario non vemos defensa de valores ou principios doutro nivel. O que colabora é amigo e para acceder a ese estatus non se entra en consideracións democráticas sobre a situación deses países, as súas restriccións ás liberdades ou ataque aos dereitos humanos. Vémolo nos que se apresuran a interesarse en seren aliados dos USA, caso de Alxeria, Rusia, Paquistán... A nova situación ofrécelles a oportunidade de amañar asuntos internos especialmente críticos sen inxerencias do exterior, dalles un amplo marxe de manobra xa que disfrazan a súa actuación baixo esa presunta loita antiterrorista.

xestionaron erradamente os EEUU o crédito, a solidariedade que a comunidade internacional amosou nese momento? cal tería sido o proceder axeitado da administración USA nese momento? Que pasos poderían ter dado con outro escenario?
A miña impresión é que alén da fachada máis dura ou máis suave que poida amosar un Bush ou un Al Gore ou John Kerry, no fondo a meta é similar. Vemos o intento claro dos EEUU de traballar para seren a única potencia internacional. Ese é un proceso que vén de atrás, dende a caída do muro e a convicción estadounidense de que "nós gañamos a guerra fría". Así, o obxectivo é acadar e consolidar a hexemonía internacional e facelo ademais adiantándose a calquera outro actor internacional que potencialmente poida entrar nesa carrreira, sexan a UE ou China. O acontecido o 11S do 2001 simplemente acelera a axenda e non penso que fose outra con Gore ou Kerry. De feito, xa viña desenvolvéndose con Clinton, aínda que con diferencia nas formas. Cúmprese así unha lei histórica en xeopolítica: o que está na cúspide quere consolidar o poder por todos os medios. Por iso, non teño escesivas esperanzas de escenarios moi distintos logo das eleccións de novembro nos EEUU.

compromisos coa situación en Oriente Próximo, conflicto Palestina-Israel, tema no que vostede é experto coñecedor, non pode condicionar o contexto internacional?
A miña idea é que o conflicto árabe-israelí está nun dos seus peores momentos. De feito, hai que dar por esquecido calquera oportunidade para un proceso de paz. O obxectivo de Sharon é rematar pola forza militar con calquera tipo de resistencia palestina e invalidar totalmente a posibilidade dun estado palestino. E nese traballo, co beneplácito dos EEUU, inclúe a eliminación dos dirixentes actuais e a promoción doutros que sexan máis maleábeis e inclinados a transixir cos intereses israelís.

os agoiros son negativos entón?
En realidade, USA é o único actor internacional capaz de influír sobre as dúas partes. Mais en contexto electoral coma o actual, non só non van producirse cambios significativos, senón que de haber un cambio de presidencia, un posíbel goberno demócrata ten asinado o seu apoio á estratexia actual neste tema do goberno Bush. Non cabe ser optimistas.

Prognóstico a medio prazo para o papel da ONU?
A tentación inmediata dende algúns sectores é eliminala. En canto que non serve e que é incapaz de facer aquilo para o que na súa carta fundacional se supón que está encomendada a súa tarefa. Pero iso sería un erro histórico. Porque as Nacións Unidas son o representante máis claro do multilateralismo. Por iso, por débil que sexa, é unha oportunidade que merece esforzarse en darlle azos. Evidentemente, esa arela choca coa resistencia do Consello de Seguridade, que dificilmente facilitará cambios que lle quiten poder, pero existen presións para a súa reforma, de feito é un proceso aberto durante os últimos dez anos, aínda que nunca se pasou da teoría á práctica.

por que non vivimos nun mundo máis seguro? Oportunidades para o optimismo?
O que levamos visto nos últimos tempos na actitude dende a sociedade civil é especialmente significativo. Tiña razón o New York Times cando definiu a aparición do que chamou "opinión pública internacional". Os movementos civís, a partir dunha opinión pública máis concienciada, máis capaces de exercer presión sobre os gobernos internacionais, como se ten visto, de lograr que esa presión remate en cambios na axenda do poder... O que se vén chamando antiglobalización, aínda que non sexa unha palabra moi axeitada, fai referencia a isto: a necesidade e a constatación de que aumenta a conciencia como cidadán e como consumidor da xente, que ve como é capaz de facer presión para que as cousas cambien.